Bomen en bossen

Bomen en bossen zijn onlosmakelijk verbonden met het Nederlandse landschap. Ze dragen bij aan biodiversiteit, klimaatadaptatie, recreatie en natuurbeleving. Ook als landschapselement – denk aan houtwallen, lanen en bomenrijen – spelen ze een essentiële rol in de kwaliteit van het landschap.  
 
De belangstelling voor bossen en bomen groeit in onze samenleving, mede vanwege toenemende zorgen over klimaatverandering en de betekenis van bomen voor de opname van het broeikasgas kooldioxide. Tegelijkertijd staat het bos in Nederland onder druk. Veel bossen hebben te lijden onder stikstofneerslag, verzuring, droogte en boomziekten. Vitale bossen zijn cruciaal voor een goede staat van de natuur in ons land. Het gaat niet alleen om de hoeveelheid bos, maar ook om de kwaliteit ervan. Kap – soms nodig voor natuurherstel of veiligheid – leidt vaak tot maatschappelijke onrust. Niet voor niets staan deze thema’s hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. 
 
De achteruitgang van bossen zet helaas nog steeds door. De Nationale Bossenstrategie van het Rijk wil hier verandering in brengen, met als doel 10% meer bos in 2030 (ca. 37.000 hectare), gezondere bossen en meer landschapselementen. Dit vraagt om goed beleid, regionaal maatwerk én samenwerking. 

LandschappenNL levert een bijdrage aan vitalere, klimaatbestendigere bossen en aan projecten om het landschap te verrijken met meer bos en bomen. Dat dient wel te gebeuren met oog voor biodiversiteit, streekeigenheid en verstandig gebruik en beheer van het bos. Door slimme verweving van functies kan de beperkte ruimte voor nieuw bos optimaal benut worden. Goed beleid en steun van de overheid is daarbij hoognodig.  

Bij provinciale Landschappen en stichtingen Landschapsbeheer lopen er verschillende projecten en zijn er plannen om te zorgen voor meer bos en een landschap rijk aan landschapselementen, zoals onze bijdrage aan Plan Boom.

LandschappenNL zet zich actief in voor de realisatie van vitale, klimaatbestendige bossen en een landschap rijk aan bomen en houtige elementen. Dat doen wij met oog voor biodiversiteit, streekeigen karakter van het landschap en zorgvuldig beheer. De Bossenstrategie biedt kansen, maar vraagt ook om heldere keuzes, regionaal maatwerk en betrokkenheid van burgers. 

Onze visie stoelt op vijf pijlers: 

1. Behoud en herstel van bestaand bos

• Bevorder natuurlijk, biodivers en veerkrachtig bosbeheer. 
• Voorkom zoveel mogelijk kaalkap; alleen waar ecologisch noodzakelijk. 
• Behoud en versterk park- en landgoedbossen als onderdeel van het groene erfgoed.

2. Nieuwe bossen op de juiste plek

• Realiseer bosuitbreiding vooral buiten én aansluitend op het Natuur Netwerk Nederland (NNN). 
• Realiseer bosuitbreiding op minder productieve landbouwgronden, waar bos multifunctioneel ingezet kan worden voor natuur, recreatie, klimaat, extensieve voedselproductie of waterberging. 
• Vermijd bosaanplant op waardevolle open natuurtypes, zoals soortenrijke graslanden, en respecteer de cultuurhistorische eigenheid van het landschap.

3. Landschappelijke dooradering versterken

• Herstel en plant houtwallen, heggen, bomenrijen en lanen – belangrijke ecologische verbindingen en dragers van het cultuurlandschap. 
• Sluit aan bij de ambitie van het Aanvalsplan Landschap van het Deltaplan Biodiversiteits-herstel om 10% van het landelijk gebied in ons land in te richten met een groen-blauwe dooradering, inclusief houtige landschapselementen. 
• Zorg dat nieuwe landschapselementen passen bij het landschapstype en de regionale identiteit.

4. Burgerparticipatie en draagvlak

• Betrek burgers, vrijwilligers en agrariërs actief bij bosaanplant en beheer. 
• Steun initiatieven als Plan Boom, die bijdragen aan vergroening én maatschappelijke betrokkenheid. 
• Communiceer als provinciale landschapsorganisatie helder over beheerkeuzes, zoals kap en compensatie, om het vertrouwen van burgers in goed beheer te behouden.

5. Sterk beleid en instrumentarium

• Zorg voor voldoende financiering voor aanleg, beheer en bescherming van bos én houtige landschapselementen. 
• Stimuleer gebruik van inheemse en autochtone soorten; onderzoek en onderbouw eventueel gebruik van klimaatbestendige, niet-autochtone soorten. 
• Maak combinaties mogelijk met GLB-vergoedingen, koolstofcertificaten en boscompensatie. 
• Bevorder kennisdeling tussen beheerders, wetenschap en overheden.