Natuur en klimaat

Het klimaat verandert in hoog tempo door menselijk handelen – en die ontwikkeling zal de komende decennia nog verder doorzetten. De gevolgen zijn nu al zichtbaar in het Nederlandse landschap. Extreme droogte, piekbuien met wateroverlast en zeespiegelstijging verstoren ecologische processen en vergroten de druk op natuurgebieden. Zonder aanpassing in inrichting en beheer van het stedelijk en landelijk gebied dreigt verdere achteruitgang van ecosystemen die van cruciaal belang zijn voor mens én natuur.

Tegelijkertijd bieden natuur en landschap een krachtige sleutel tot oplossingen. Robuuste, verbonden landschappen helpen bij het vastleggen van CO₂, bieden ruimte aan waterveiligheid en dragen bij aan waterkwaliteit. Een toekomstbestendig klimaatbeleid vraagt daarom om een integrale aanpak, waarin natuurontwikkeling en klimaatadaptatie samenkomen. Niet alleen binnen beschermde natuurgebieden, maar juist ook in het omliggende landschap. LandschappenNL pleit voor een systeemaanpak, waarin gebiedspartners gezamenlijk investeren in een klimaatbestendig en ecologisch veerkrachtig Nederland.

Klimaatverandering brengt grote risico’s met zich mee, niet alleen voor natuur en landschap. Ook zijn de effecten zichtbaar op onze economie, gezondheid en veiligheid. Denk aan toenemende wateroverlast, langere periodes van droogte of hittegolven in steden, met alle gezondheidsproblemen voor veel mensen van dien. De draagkracht van natuurlijke systemen neemt af, met gevolgen voor biodiversiteit én de kwaliteit van onze leefomgeving. Deze ontwikkeling vraagt om meer dan symptoombestrijding – het vraagt om systeemherstel.

Een van de meest veelbelovende oplossingen ligt in het versterken van natuurlijke processen. Natuurlijke klimaatbuffers – gebieden waar water, bodem en vegetatie de ruimte krijgen – vormen een krachtig instrument in de aanpak van klimaatverandering. Ze groeien mee met klimaatveranderingen, helpen bij het vasthouden en opvangen van water, temperen hitte en dragen bij aan de opname van CO₂. Sinds 2008 werkt LandschappenNL binnen een brede coalitie samen aan de ontwikkeling van deze buffers , met partners als Vogelbescherming Nederland, Staatsbosbeheer, Wereld Natuur Fonds, ARK Rewilding Nederland, Waddenvereniging, De Natuur- en Milieufederaties en Natuurmonumenten.

Om echt verschil te maken moet natuurherstel verankerd worden in het klimaatbeleid. Alleen door de oorzaken van degradatie aan te pakken, zoals verdroging, stikstofdepositie en versnippering, kunnen we ecosystemen in ons land weer veerkrachtig maken. Het inrichten en verbinden van natuurgebieden, het herstel van de waterhuishouding en het versterken van landschapselementen zijn hierin cruciale stappen. Ook juist buiten beschermde natuurgebieden liggen kansen, bijvoorbeeld in agrarisch gebied of aan de randen van de stad. Door in te zetten op herstel op landschapsniveau, vergroten we de effectiviteit van maatregelen en creëren we ruimte voor een klimaatbestendig Nederland.

De provinciale Landschapsorganisaties spelen hierin een sleutelrol. Zij bevorderen veerkrachtige ecosystemen, verbinden partijen in het gebied en zetten kennis om in praktijk. Zo laat onder meer het kennisnetwerk OBN met haar Ecosysteem Assessment zien dat er nog volop potentie is voor herstel – binnen én buiten bestaande natuurterreinen. Als we natuurherstel duurzaam willen laten slagen, moeten we de bronnen van negatieve invloeden structureel aanpakken en maatregelen uitvoeren op grotere schaal. Alleen zo creëren we een toekomstbestendig landschap, voor mens én natuur.