Toezicht en handhaving

Steeds meer mensen ontdekken en waarderen een bezoek aan de natuur. Dat is een positieve ontwikkeling, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. De recreatiedruk neemt toe en daarmee ook de criminaliteit, vervuiling en verruwing in omgangsvormen. De Covid19-periode was een wake-up-call, maar de toenmalige sterke groei van bezoeken aan natuurgebieden is blijvend. Tegelijkertijd wordt er niet altijd zorgvuldig met de natuur omgegaan en met elkaar. Zo loopt het aantal afval- en drugsdumpingen nog altijd op.

Terreinbeheerders in het hele land geven een signaal af: toezicht en handhaving in en om natuurgebieden is steeds minder toereikend om natuurwaarden te kunnen beschermen en bezoekers een veilig welkom te heten. Voor deze twee belangrijke maatschappelijke taken ontbreekt het natuurterreineigenaren zoals de provinciale Landschappen aan financiële middelen. Er is simpelweg te weinig geld voor toezicht en handhaving.

LandschappenNL vindt dat de overheid particuliere natuurterreineigenaren in staat moet stellen om deze maatschappelijke taak zo goed mogelijk te vervullen. Om de natuur te beschermen èn om te zorgen dat bezoekers van natuurgebieden onbezorgd van die natuur kunnen blijven genieten.

De druk op de beperkte fysieke en financiële capaciteit voor toezicht en handhaving bij terreinbeheerders is fors toegenomen en neemt nog altijd toe. Oorzaken zijn de groeiende aantallen bezoekers en de overtredingen die daarmee gepaard gaan, recreantenstromen die elkaar vaker in de weg zitten, toenemend verbaal en fysiek geweld tegen handhavers, meer illegale activiteiten zoals stroperij en wietteelt, en de beperktere capaciteit en inzet vanuit de politie.

Provinciale Landschappen en andere particuliere natuurbeheerders zetten toezichthouders en buitengewoon opsporingsambtenaren (groene BOA’s) in om toezicht te houden en/of te handhaven op onder andere toegangsregels en natuurwetgeving in het buitengebied. Die werkdruk neemt toe, maar het aantal groene BOA’s neemt af. Hoge opleidingskosten, strengere eisen en grotere persoonlijke risico’s maken het steeds moeilijker om nieuwe BOA’s op te leiden en te behouden.

Een door terreinbeheerders gezamenlijk uitgevoerd onderzoek liet zien dat bijna 80% van de BOA’s constateert dat het aantal incidenten in het buitengebied de laatste jaren is gestegen. Daarnaast voelt de helft van de BOA’s zich (soms) onveilig en vindt driekwart het beschikbare aantal uren voor handhaving in hun gebied onvoldoende. De gevolgen zijn een onveilig buitengebied, onveilige gevoelens bij een deel van de mensen, vervuiling van natuur en landschap én hoge kosten voor de terreineigenaar waar illegaal gestort wordt. Dit gaat niet alleen om klein zwerfafval, maar ook om koelkasten, caravans, containerladingen autobanden en harddrugsafval.

Toezicht en handhaving zijn niet alleen essentieel in het buitengebied, maar ook in opengestelde natuurgebieden. Die openstelling wordt in principe gesubsidieerd (de openstellingsbijdrage), maar een belangrijk onderdeel daarvan (de bijdrage voor het houden van toezicht) wordt niet in alle provincies uitgekeerd. Met gevolg dat de natuur minder adequaat beschermd kan worden en er minder toezicht in de natuurgebieden is. Dit leidt tot een toename van stroperij, afvaldumping en illegaal motorcrossen. Het resultaat? Meer afval, meer onveiligheid, en aantasting van de natuur en het milieu.

Een veilig en schoon landelijk gebied, bescherming van onze kwetsbare natuur en ontspannen kunnen recreëren in ons land, vragen om toezicht en handhaving. Wij vinden dat een veilig buitengebied een publieke zorg is: de inzet van groen BOA’s door terreineigenaren (zoals de provinciale Landschappen) moet dan ook kunnen rekenen op maximale ondersteuning door en betrokkenheid van de (Rijks-)overheid, in de vorm van capaciteit, training en opleiding, beschermingsmaatregelen, communicatiesystemen en samenwerking met de politie.

LandschappenNL vindt ook dat bescherming van kwetsbare natuur niet kan zonder de inzet van toezichthouders en groene BOA’s: ook dit is een publieke taak, waar (provinciale) overheden onmisbare partners in zijn. De provinciale subsidie voor het houden van toezicht in de natuurterreinen (onderdeel van de SNL-systematiek), dient daarom in alle provincies ingezet te worden.

LandschappenNL trekt in deze belangenbehartiging op met andere particuliere werkgevers, zoals Vereniging Natuurmonumenten, de Jagersvereniging, Sportvisserij Nederland en de Federatie Particulier Grondbezit.