Nota Ruimte

Nederland staat voor grote ruimtelijke opgaven. De vraag naar nieuwe woningen blijft onverminderd hoog, er is behoefte aan extra ruimte voor defensie en de inrichting voor toekomstbestendige natuur is nog niet geregeld. Tegelijkertijd zijn er maatregelen nodig voor het veranderende klimaat en moet de landbouw zich verder ontwikkelen naar een duurzaam systeem. Al deze opgaven moeten samenkomen in een uitgebalanceerde ruimtelijke inrichting.

De Nota Ruimte, die het Rijk momenteel ontwikkelt, bepaalt hoe onze leefomgeving de komende jaren wordt ingericht. Dit beleid komt in fasen tot stand: na het voorontwerp uit de zomer van 2024 volgt naar verwachting de ontwerpversie in de zomer van 2025, die door het nieuwe kabinet wordt gepresenteerd. Daarna wordt de definitieve Nota Ruimte vastgesteld. Dit document is een verplicht onderdeel van de nieuwe Omgevingswet, waarin is vastgelegd dat elke overheid (Rijk, provincie en gemeente) zijn ruimtelijke beleid vaststelt in een omgevingsvisie. De Nota Ruimte, als opvolger van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), vervult die rol voor het Rijk.

Het voorontwerp uit 2024 definieert drie leidende principes die de basis moeten zijn voor ruimtelijke keuzes: keuzes mogen niet afgewenteld worden op toekomstige generaties, er wordt uitgegaan van meervoudig ruimtegebruik en gebiedskenmerken staan centraal. Wij onderschrijven deze principes, maar met één belangrijke kanttekening: voor het behoud van toekomstbestendige natuur moeten er in Nederland ook gebieden zijn waar meervoudig ruimtegebruik niet aan de orde is en er alleen plaats is voor natuur. Buiten deze specifieke uitzondering is meervoudig ruimtegebruik een effectief en onvermijdelijk principe om de complexe ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat, op te lossen.

Het principe om gebiedskenmerken centraal te stellen biedt goede mogelijkheden om de landschappelijke kwaliteiten in Nederland te versterken. Vanuit LandschappenNL hameren we op een natuur- en landschapsinclusieve aanpak. Dit betekent niet alleen aandacht voor streekeigen cultuurhistorie, maar ook voor planten en dieren die van oudsher thuishoren in het gebied. Dat geldt zeker voor de woningbouw, waarbij kwaliteit juist gerealiseerd kan worden door de combinatie met groen. Een voortvarende aanpak van de bouwopgave zonder die aandacht is niet duurzaam en zonde van de investering.

In de Nota Ruimte moet prioriteit worden gegeven aan het terugdringen van de belangrijkste bedreigingen voor de natuur: stikstof, verdroging, slechte waterkwaliteit en vervuiling. Dat vraagt om een definitieve realisering van het NatuurNetwerkNederland (NNN). Ook past het in het Aanvalsplan Landschap genoemde doel – om 10% van het landelijk gebied in te vullen met landschapselementen – bij uitstek in een beleidsnota die gaat over de ruimtelijke inrichting. Zo worden niet alleen verschillende drukfactoren aangepakt, maar resulteert het ook in een belangrijke kwaliteitsimpuls van onze landschappen.

Wij roepen op tot een ruimtelijke inrichting met een natuur- en landschapsinclusieve aanpak. Dat vraagt uiteraard om samenwerking met deskundige partijen. De bij LandschappenNL aangesloten landschapsorganisaties willen daar graag hun bijdrage aan leveren.