Europees landbouwbeleid

De voedselproductie in Europa heeft de afgelopen decennia de druk op de natuurlijke hulpbronnen sterk vergroot, met grote gevolgen: verlies van natuur en biodiversiteit, achteruitgang van de kwaliteit van het landschap, klimaatverandering en verstoorde kringlopen van fosfaat en stikstof. Dat heeft in grote delen van Europa geleid tot kale weilanden zonder wilde bloemen en insecten en een afname van soorten en aantallen weidevogels.

Ook het aantal wilde bijensoorten neemt in snel tempo af in heel Europa, door een tekort aan voedsel- en nestgelegenheid. LandschappenNL pleit daarom voor een overgang naar een duurzame en veerkrachtige landbouw in Europa én voor vernieuwing van het Europese of Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). Een nieuw beleid gericht op steun voor agrarische ondernemers in de transitie naar duurzame landbouw, vergoeding van maatschappelijke diensten en de realisatie van klimaatdoelstellingen.

De landbouw is niet alleen een belangrijke veroorzaker van natuurverlies en milieudruk in Europa, maar kan juist ook onderdeel van de oplossing zijn. Daar komt bij dat landbouw de diensten die de natuur levert zelf ook hard nodig heeft, zoals een gezonde bodem en schoon water. Dit is nodig om in de toekomst voldoende voedsel te kunnen produceren.

Tegelijkertijd beheert de landbouw in veel gebieden in Europa de karakteristieke landschappen waar zowel boeren als natuur afhankelijk van zijn. Landbouw en natuur zijn in principe met elkaar verbonden en dienen in balans te zijn. Het huidige Europese landbouwbeleid is niet in staat gebleken om die balans te creëren. In de afgelopen beleidsperioden is de focus van dat beleid verlegd van voedselzekerheid naar een zeer intensieve landbouw ten voordele van voedselexport. Met als gevolg een achteruitgang en degradatie van bodems en ecosystemen. Ook pakt het huidige Europese landbouwbeleid de problemen voor bijvoorbeeld leefbaarheid, dierenwelzijn en volksgezondheid niet aan.

Het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid gaat vanaf 2027 in. Daarom moet nu al nagedacht worden over hoe vorm te geven aan een duurzaam toekomstperspectief voor de landbouw in Europa. Hierbij moet wat ons betreft de focus niet liggen op voedselproductie en export, maar op nieuwe uitdagingen om voedsel te produceren binnen de grenzen van de leefomgeving. Europese voedselzekerheid op de lange termijn blijft in dat geval de belangrijkste doelstelling van het beleid, maar de landbouwsector draagt dan ook bij aan oplossingen op het gebied van klimaat, bodem, biodiversiteit, water en de sociale infrastructuur op het platteland.

De toekomst vraagt Europa om duurzame voedselsystemen op basis van een geïntegreerde aanpak met een lange termijnstrategie. Wij vinden dat het Europese landbouwbeleid en het daarvoor beschikbare budget zo ingezet dient te worden dat het primair de overgang naar een ecologisch verantwoorde en veerkrachtige landbouw in Europa stuurt en ondersteunt.

Het GLB moet zich richten op de begeleiding van de noodzakelijke transitie van de Europese landbouw in de richting van een duurzame en veerkrachtige sector. Ondernemers zullen in het nieuwe beleid met name voor hun ecosysteemdiensten ondersteund moeten worden.  Ook door middel van kennis en meerjarige financiële ondersteuning.

Inhoudelijk zet LandschappenNL bij dit thema primair in op:

• Het vergoeden van boeren voor ecosysteemdiensten als natuur- en landschapsbeheer, het tegengaan van bodemdaling, etc. Hoe groter de bijdrage die de boer hieraan levert, hoe groter de hectaretoeslag die hij of zij hiervoor ontvangt.
• Versterking en uitbreiding van het stelsel van Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLB).

Boeren worden in het nieuwe GLB met name beloond voor maatschappelijke diensten voor beheer van natuur en landschap en versterking van de biodiversiteit in het landelijk gebied. Deze beloning moet wel gerelateerd zijn aan de prestatie van de ondernemers op dit gebied. Boeren die geen bijdrage leveren aan deze maatschappelijke diensten hebben geen recht op overheidssteun.

Het GLB moet ook bijdragen aan het realiseren van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de Verenigde Naties en de klimaatafspraken van Parijs. Het Europese landbouwbeleid moet in positieve zin bijdragen aan Europees beleid voor natuur, landschap, biodiversiteit, bodem, klimaat en milieu en daarom in samenhang met het beleid op die thema’s vormgegeven worden. Samenhang in beleid betekent ook dat optimaal maatwerk in de regio mogelijk moet zijn. Daartoe moet ook een differentiatie in beloning van prestaties voor maatschappelijke doelen in verschillende regio’s van Europa mogelijk zijn.

Met deze aanpassingen in het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid komt een duurzame toekomst voor de landbouw in Europa binnen handbereik: de productie van veilig en voldoende voedsel binnen de grenzen van onze ecosystemen.