Mestbeleid

We staan anno 2025 op een kantelpunt in het mestbeleid. In 2026 vervallen de uitzonderingsregels uit Brussel voor het Nederlands mestbeleid (derogatie) definitief en treedt het 8e Actieprogramma Nitraat in werking. Dit betekent dat de mestplaatsingsruimte in Nederland definitief stevig wordt ingeperkt en dat de omvang van Nederlandse veestapel waarschijnlijk zal gaan krimpen. 

Daarom wordt het nu tijd om als LandschappenNL weer een duidelijk geluid te laten horen in het debat over het mestbeleid in ons land. Wij pleiten voor een herziening van het beleid, waarbij water en bodem sturend zijn en lagere stikstofgebruikersnormen per hectare nodig zijn. Alleen zo kunnen we de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater in ons land verbeteren.

In 2024 was een groot deel van de Nederlandse grondwatervoorraden nog steeds vervuild met een te hoge concentraties nitraat, wat een directe bedreiging vormt voor onze drinkwatervoorraden. Ook het oppervlaktewater bevat nog steeds teveel meststoffen, met ingrijpende gevolgen voor natuur en landschap. Sloten groeien dicht, er ontstaat verstikkende algengroei en planten en dieren die gebaat zijn bij een voedselarme omgeving sterven.

Te voedselrijk water leidt ook tot groei van blauwalgen en botulisme, en vormt daarmee een bedreiging voor de recreatie en de volksgezondheid. Sinds 2010 is de verbetering van de waterkwaliteit gestagneerd en de afgelopen jaren hier en daar zelfs achteruit gegaan. Een teveel aan mest is hier een van de belangrijkste oorzaken van. Wij vinden daarom dat een fundamentele herziening van het mestbeleid noodzakelijk is.

Om deze doelen te bereiken, moeten we concrete stappen zetten. Dit vraagt om duidelijke keuzes en effectieve maatregelen.

• Stel voorwaarden aan het gebruik van kunstmestvervangers die geproduceerd zijn op basis van dierlijke mest (RENURE). Deze kunstmestvervangers zullen ertoe leiden dat de huidige bemestingsniveaus (inclusief alle mesttransporten en fraudekansen) in de landbouwteelten blijven of toenemen. Dit staat haaks op de noodzaak om mestgebruik te minderen.
• Hanteer bij mestverwerking het ‘nee, tenzij’-principe. In de grondgebonden landbouw is in principe geen ruimte voor extra mestverwerking. Dit vanwege de uitstoot van stikstof/methaan, fraudegevoeligheid, landschapsontsierende effecten en meer transportbewegingen. Bovendien creëert het een prikkel om de huidige omvang van de mestproductie te behouden en werkt het dus contraproductief. Met overheidssubsidie wordt een systeem in stand gehouden dat juist zou moeten krimpen om de doelen op het gebied van natuur, water en klimaat te halen.
• Behoud middelvoorschriften boven doelsturing. Wij zijn van mening dat de uitdagingen op het gebied van natuur, klimaat en water te groot zijn om volledig over te stappen op doelsturing. Doelsturing kent belangrijke nadelen: het vergt jaren om in te voeren, verhoogt de administratieve lastendruk, is gevoelig voor fraude en biedt bedrijven uiteindelijk maar beperkte bewegingsruimte.

Het Nederlandse mestbeleid is ingesteld om ervoor te zorgen dat onze waterkwaliteit voldoet aan de gestelde normen en de biodiversiteit in ons land niet geschaad wordt. Maar het huidige mestbeleid schiet tekort. Het is complex, moeilijk handhaafbaar en leidt niet tot het gewenste resultaat waarbij de natuur in ons land teveel schade door overbemesting blijft oplopen.

Een herziening van het huidige beleid is daarom nodig, waarbij we kiezen voor een integrale aanpak met waterkwaliteit en kringlopen als fundament. Door kringlopen te sluiten kunnen we de verliezen van meststoffen naar water, bodem en lucht effectief beperken. Zo creëren we een landbouwsysteem dat weer past in onze ecologische leefomgeving. Een verandering die goed is voor mens, natuur en milieu.